Zapomniana historia kilimów
Historia kilimów sięga czasów przed naszą erą. O tym, czym są i jak zrobić kilimy pisałyśmy już tutaj. Dziś przychodzimy do Was z opowieścią o tej niesamowitej tkaninie. Dawne kilimy i kobierce mają ze sobą naprawdę wiele wspólnego: pochodzą z tego samego obszaru geograficznego, a do ich produkcji używano podobnych surowców. Mają także zbliżone wzornictwo, wspólną symbolikę i motywy. Kilimy to jedne z pierwszych tkanin wzorzystych, jednak dokładna data ich powstania nie jest znana, ponieważ nie zachowały się żadne z pierwszych tkanin tego rodzaju.
Kilimy wschodnie
Najstarszy zachowany dywan pochodzi z Pazyryku i datuje się go na III w p.n.e. Kobierzec ten oddaje wiele detali, jego wzornictwo jest bardzo zaawansowane, jest także gęsto wiązany. Śmiało można założyć, że w tym czasie rzemiosło tkackie było na naprawdę wysokim poziomie. Biorąc pod uwagę fakt, że technika tkania kilimów jest o wiele prostsza, wnioskuje się, że wyrabiano je już kilka, jeśli nie kilkanaście, wieków wcześniej. Sztukę kilimkarską zawdzięczamy ludom wędrownym ze Wschodu. Największy wpływ na rozwój i udoskonalenie techniki kilimowej miało środowisko, w którym przebywali nomadzi. Surowce, z których tkano dywany, pochodziły z ich najbliższego otoczenia. Wykorzystywano więc wełnę owczą, wielbłądzią i kozią, a do farbowania używano glinek i barwników z lokalnych roślin. Tryb życia ówczesnych tkaczy determinował także rozmiar kilimów – wielkość warsztatu tkackiego nie mogła być zbyt duża, krosna tkackie (ręczne) wymagały przecież łatwego transportu, co bezpośrednio wpływało na ich wymiary .
Ciągłe przemieszczanie się nie pozwalało nomadom na rozwój malarstwa czy architektury, więc to właśnie tkaniny, w tym kilimy, a także biżuteria i elementy wystroju wnętrz były obszarem zaspokajania potrzeb twórczych ówczesnych artystów. Każda grupa wędrowna miała swój własny styl, używała odmiennych, pilnie strzeżonych receptur barwierskich, inaczej przędła wełnę, można też dostrzec różnice w sposobie wykańczania tkanin. Wszystko to pozwala na ustalenie pochodzenia większości zachowanych do dziś kilimów.
Do czego używano kilimów?
Kilimy były stałym elementem wyposażenia. Rozłożone na ziemi w namiotach chroniły przed zimnem jak kobierzec. Z Azji Środkowej zaczerpnięto także inne sposoby wykorzystana kilimów: służyły również jako narzuty, zasłaniały wejścia do namiotów. Szyto z nich też dodatki: torby i kapy do przykrywania zwierząt.
Kilim polski
Najstarsze zachowane egzemplarze polskich kilimów pochodzą z XVIII wieku. Technika ta najbardziej rozwinęła się na południu Kresów Wschodnich. Tkaniem kilimów zajmowano się głównie we wsiach i dworach, później w niewielkich manufakturach. W kilimach często spotykamy wzory pochodzące ze sztuki ludowej. Te produkowane na potrzeby dworów były nieco większe od ludowych, a we wzornictwie widać dość wyraźne wpływy zachodnioeuropejskie.
Pod koniec XIX wieku zaczęło pojawiać się wiele ośrodków i szkół tkackich zajmujących się wyrobem polskich kilimów, m.in. w Kosowie czy Glinianach k. Lwowa. Dzięki prezentacjom tkanin na wystawach w kraju i za granicą, można było obserwować coraz większe zainteresowanie kilimami. Początek XX wieku był momentem odnowy polskiego rzemiosła. Założenie Towarzystwa Polskiej Sztuki Stosowanej (1901 r.) zajmującego się propagowaniem sztuk użytkowych, zakopiańskiego Stowarzyszenia Kilim (1910 r.) zatrudniającego wybitnych artystów i plastyków, było preludium do sukcesów polskich kilimów w 1925 roku na Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu.
Kilimy to tkaniny, które od wieków były związane z życiem codziennym wielu pokoleń Polaków, a w latach 20. XX wieku można było je znaleźć w każdym polskim domu. Nad utrwaleniem pozycji polskiego kilimu we wnętrzach pracowali projektanci związani z Warsztatami Krakowskimi (1913-26). Powstała w latach 20. Spółdzielnia Artystów Ład (1926-1996), ze swoim programem łączenia tradycji z nowoczesnością i estetyką nacechowaną prostotą
i powściągliwą elegancją, perfekcyjnie wpisywała się w kulturalne i mecenasowskie aspiracje obywateli odrodzonego państwa.
Z biegiem lat można było zauważyć ewolucję stylu Ładowskich projektów. Dostosowywano się do potrzeb odbiorców i wymogów rynku, zaczęto też projektować z przeznaczeniem do produkcji masowej. Zmiany ustrojowe i polityczne odbijały się na kondycji ugrupowania, które ostatecznie rozwiązano w 1996 roku.
