Czym właściwie jest kilim?

Kilim to tkania użytkowa, wykonana w jednej z najstarszych technik rzemieślniczych na świecie! Najczęściej spełnia funkcję dywanu lub dekoracji ściennej, choć zdarza się, że tkaniny kilimowe wykorzystywane są w ubraniach czy akcesoriach. To jedne z niewielu tkanin, które zawsze i w całości są wykonywane ręcznie. Do dziś nie zaprojektowano maszyny, która byłaby w stanie zastąpić pracę doświadczonego tkacza.

Ale od początku! Choć dokładne ustalenie momentu, w którym powstał pierwszy kilim jest niemożliwe, to z pewnym przekonaniem można powiedzieć, że to tkaniny, które towarzyszą nam od zawsze. Najstarszy z odnalezionych dywanów pochodzi z IV/III w p.n.e. – to tzw. Pazyryk, bardzo misterny kobierzec o wyjątkowo skomplikowanym i drobnym wzorze. Stopień zaawansowania techniki pozwala sądzić, że proste dywany kilimowe były tkane już tysiące lat wcześniej. Niezbyt skomplikowana technika rzemieślnicza oraz możliwość przystosowania krosien do koczowniczego trybu życia sprawiły, że tkanina ta stała się popularna w całej Azji, a później Europie. Tkaniny wykonywane w tej technice odnajdujemy również w obydwu Amerykach. Tradycyjne wzory kilimów są powtarzane do dziś w manufakturach i lokalnych tkalniach w Azji Środkowej, Maroko czy Meksyku. Technika kilimkarska nie zmieniła się przez tysiące lat – dziś korzystamy tylko z trochę wygodniejszych krosien i możemy pracować na przędzach produkowanych przemysłowo. Jednak sposób przeplatania nitek i technika wprowadzania wzorów pozostają niezmienne. Krosna nadal napędzane są siłą ludzkich mięśni, a do tworzenia kolejnych rządków z wełny potrzebne jest wprawne oko i zahartowane dłonie.
Kilim bardzo łatwo odróżnić od innych tkanin. Przede wszystkim prawa i lewa strona są takie same. Kilim może być w trakcie użytkowania obracany, a obydwie strony nadają się do ekspozycji. Oprócz tego charakterystyczne są wysoka sztywność i gęstość materiału. W poprawnie wykonanym kilimie na powierzchni tkaniny widoczne są tylko mocno zbite nitki wełny. Druga część nitek budujących wyrób, czyli osnowa, jest w zupełności zakryta wełną. Tak wykonany kilim jest bardzo wytrzymały i odporny na ścieranie i wydeptywanie.
Tradycyjne kilimy wykonywane były z nitek wełnianych, tkano na osnowie wełnianej, lnianej lub bawełnianej. Choć w XX i XXI wieku wiele eksperymentowano ze sztucznymi i syntetycznymi materiałami, to do dziś najpopularniejsze pozostają naturalne surowce: wełna, bawełna oraz len. Praca nad kilimem jest zajęciem bardzo czasochłonnym. Samo przygotowanie krosna do tkania zajmuje kilka dni, czasem nawet tydzień. W czasie pracy wprawny rzemieślnik jest w stanie wykonać od kilku do kilkunastu centymetrów tkaniny na godzinę. Tempo pracy jest uzależnione przede wszystkim od stopnia skomplikowania wzoru, ma na nie wpływ również szerokość powstającej tkaniny.
Dywany wykonane w technice kilimowej są wyjątkowo wytrzymałe i długowieczne. Również dziś są przedmiotami, które mogą być przekazywane z pokolenia na pokolenie!